Borduren met menselijk haar, een Chinese, boeddhistisch geïnspireerde traditie

Haarborduurwerk uit Dongtai, Jiangsu Provincie.

Borduren met menselijk haar is een van de juweeltjes van de Chinese borduurtraditie, die men al eeuwen beoefent. In de regel gebruikt men het haar van meisjes uit de Chinese etnische minderheidsgroepen (stammen die niet tot de Han-Chinezen behoren). Omdat Chinees haar meestal zwart is, noemt men het ook wel ‘Moxiu’, zwartborduurwerk. Het is een vorm van vrijborduren.

Geschiedenis

Chinese historische figuur in zuiver Moxiu borduurwerk - borduren met menselijk haar - Handwerkwereld

Chinese historische figuur in zuiver Moxiu borduurwerk.

Het borduren met menselijk haar stamt uit de Tang-dynastie (618 – 907). Meisjes hadden toen de gewoonte om hun lange haar af te knippen en te gebruiken voor een geborduurde afbeelding van de boeddha, als toonbeeld van hun boeddhistische vroomheid. Door een deel van hun lichaam, het haar, te gebruiken voor het borduren van een afbeelding van Kwanyin beoogden zij een speciale communicatie met Kwanyin. Gedurende de Ming- en Ching-dynastiën werd deze traditie echter langzaam zeldzamer.

Afbeelding van Kwanyin in Chinees haarborduurwerk - borduren met menselijk haar - Handwerkwereld

Afbeelding van Kwanyin in Chinees haarborduurwerk.

Pas in de jaren ’70 van de vorige eeuw onderging het borduren met menselijk haar in China weer een wederopbloei. Daarbij gebruikt men soms ook modernere ontwerpen. Een belangrijke oorzaak van het opbloeien van deze traditie ligt in de nieuwe populairiteit van de Kwanyin-verering van de laatste decennia in China. Kwanyin is een typische Chinese uiting van het mahayana-boeddhisme. Kwanyin is een vrouwelijke boddhisattva, een eerdere verschijningsvorm van de boeddha, die oneindige compassie (karuna) symboliseert.

Ook andere kleuren

Tegenwoordig gebruikt men niet meer exclusief zwart haar, maar ook allerlei tinten bruin en grijs haar. Voor sommige details wordt zelfs wit haar geverfd, bijvoorbeeld om de lippen van Kwanyin te borduren met zachtroze gekleurd haar. Meestal komt het haar hiervoor van etnische minderheden. Het meest voorkomende haarborduurwerk is echter nog steeds Moxiu, zwart dus.

Een hedendaags centrum voor Chinees haarborduurwerk is te vinden in Dongtai, Jiangsu provincie. Er werken momenteel meer dan 10.000 mensen.

Werkwijze

Voor Chinees haarborduurwerk verzamelt men de lange, zwarte haren en wast deze in een mengsel van eigeel en water. In sommige gevallen verft men het haar, maar dan gebruikt men meestal lichtgrijs of wit haar. Dit haar wordt als draad gebruikt om te borduren op een fijngeweven stof van katoen, linnen, wol of zijde. De borduurstof wordt vaak met een natuurlijke kleurstof licht getint.

Vergroot detail van een afbeelding in modern Chinees haarborduurwerk.

Vergroot detail van een afbeelding in modern Chinees haarborduurwerk.

Het borduren met haar vergt veel ervaring, want haar is een heel ander soort draad dan zijde of katoen. Zo is het stugger en breekbaar. Het is natuurlijk ook veel dunner dan gewoon borduurgaren, dus het vraagt om heel precies borduurwerk. Het borduurwerk is niet aftelbaar, maar vrijborduurwerk, zoals bij zijdeborduren. Als hulpmiddel wordt er op de stof eerst een patroon getekend. Door het speciale materiaal is het eindresultaat heel levendig en blijven de kleuren eeuwenlang bewaard.

Na het borduren beplakt men de achterkant van het werk met rijstpapier als extra conservering. Het gehele borduurwerk plakt men vervolgens op een grotere passe-partout.

Een klassiek afbeelding in Dongtai-haarborduurwerk.

Een klassiek afbeelding in Dongtai-haarborduurwerk.

Ontwerpen

Chinees haarborduurwerk valt tegenwoordig in twee soorten te verdelen: monochroom (zwart) borduurwerk en veelkleurig borduurwerk, waarbij men in het laatste geval haren van diverse kleuren gebruikt. Deze werkstukken zijn daardoor een stuk levendiger.

Haarborduurwerk met verschillende kleuren haar - borduren met menselijk haar - Handwerkwereld

Haarborduurwerk met verschillende kleuren haar.

De meest traditionele ontwerpen zijn gebaseerd op het Chinese (mahayana- en chan-) boeddhisme. Vaak wordt hiervoor een afbeelding van Kwanyin gebruikt, een Chinese boddhisattva.

Andere traditionele ontwerpen grijpen terug op de klassieke Chinese tradities. Daarbij borduurt men planten, dieren, landschappen en Chinese historische figuren. De Chinese symboliek is uitgebreid. Zo staan pijnbomen, kraanvogels en perzikken voor lang leven en de vijfklauwige draak voor het keizerlijke.

Deze borduurwerken worden vaak als geschenk gegeven en worden als dusdanig hoog gewaardeerd, zowel om de symbolische en traditionele waarde als om het vele werk dat erin gestoken is.

Korte film over Chinees haarborduurwerk – film New Century Foundation.




Aantal keren gelezen: 33762.

Deel dit artikel
FacebooktwitterredditpinterestlinkedintumblrmailFacebooktwitterredditpinterestlinkedintumblrmailby feather

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.