Het Wandtapijt van de Apocalyps uit 1382, het grootste geweven wandkleed ter wereld

Overzicht van een deel van het Tenture de l'Apocalypse.

Het Wandtapijt van de Apocalyps (Tenture de l’Apocalypse) is in de jaren 1377 tot 1382 geweven in opdracht van Louis I, hertog van Anjou. Met een lengte van 103 meter en hoogte van 4,5 meter is het Wandtapijt van de Apocalyps het grootste geweven wandtapijt ter wereld. In het westen van Frankrijk, aan de rivier de Maine, ligt in de stad Angers een imposant kasteel uit de 13de eeuw, het Château d’Angers. Ooit was dit het stamslot van de hertogen van Anjou, een van de belangrijkste adellijke families van Frankrijk. Op het 25.000 m2 grote terrein van het kasteel bevindt zich een speciale galerij, waarin het Wandtapijt van de Apocalyps) hangt.  

Luchtfoto van het Château d'Angers.

Luchtfoto van het Château d’Angers.

Geschiedenis van het ontstaan

De plaats Angers werd in 1204 veroverd door de Franse koning Phillipe II en in de jaren 1240-1250 liet zijn kleinzoon, koning Louis IX, op de plaats van een eeuwenoud fort het enorme kasteel van Angers bouwen. Het is 25.000 m2 groot en heeft 17 massieve torens. Het kasteel werd het stamslot van de hertogen van Anjou, waaruit zowel het Engelse koningshuis Plantagenêt als het koningshuis Anjou-Sicilië zou voortkomen. Alhoewel het kasteel in de 800 jaar sindsdien vele slagen en oorlogen heeft meegemaakt en tijdens de Tweede Wereldoorlog ernstig beschadigd raakte, zijn de muren en torens nog steeds indrukwekkend.

St. Michael bevecht de draak - Wandtapijt van de Apocalyps - Handwerkwereld

St. Michael bevecht de draak.

De Derde Ruiter van de Apocalyps, Dieu et majesté.

De Derde Ruiter van de Apocalyps, Dieu et majesté.

Het Wandtapijt van de Apocalyps werd gemaakt in opdracht van Louis I, hertog van Anjou en broer van koning Charles V (‘de Wijze’) van Frankrijk. Hij gaf medio 1375 aan zijn Vlaamse hofschilder Jan van Bondolf (Jean Bondol) opdracht om de tekeningen voor het kleed te maken (de kartons, de basis voor het weven van een wandtapijt). Het wandtapijt werd vervolgens in slechts vijf jaar, tussen 1377 en 1382, in Parijs in het atelier van Nicholas Bataille geweven.

Een combinatie van legende en realiteit

De afbeelding van de Apocalyps is een weergave van de Openbaringen van Johannes uit waarschijnlijk de eerste eeuw van onze jaartelling. Zoals alle oude weergaven van Bijbelse taferelen zijn ook de afbeeldingen op dit wandtapijt sterk beïnvloed door de tijd van ontstaan. Met name de gebeurtenissen tijdens de Honderdjarige Oorlog tussen Frankrijk en Engeland (1337-1453) beïnvloedden het ontwerp. Op veel afbeeldingen is te zien welke verschrikkingen de oorlog aanrichtte.

Weergave van de verschrikkingen van de Honderdjarige Oorlog - Wandtapijt van de Apocalyps - Handwerkwereld

Tenture de l’Apocalypse, weergave van de verschrikkingen van de Honderdjarige Oorlog – foto Remi Jouan.

Het wandtapijt bestond van oorsprong uit zes delen van 24 meter breed en 6,1 meter hoog. Ieder deel begon met een grote afbeelding over de gehele hoogte van het tapijt en werd opgevolgd door twee horizontale rijen van ieder zeven afbeeldingen, 90 in totaal dus. Van die 90 afbeeldingen bestaan er nu nog 71.

Twee detailopnamen van het tapijt, een haas dat in en uit zijn hol kruipt - foto Jean-Pierre Dalbéra.

Twee detailopnamen van het tapijt, een konijn dat in en uit zijn hol kruipt – foto Jean-Pierre Dalbéra.

De Vierde Ruiter van de Apocalyps, de Dood.

De Vierde Ruiter van de Apocalyps, de Dood.

Materiaal en afbeeldingen

Het tapijt is geweven met wollen en zijden garens en aangevuld met goud- en zilverdraad. De dominante kleuren zijn rood, blauw en beige, ondersteund met groen en oranje. De kleuren zijn in de loop der eeuwen natuurlijk wat fletser geworden, maar de afbeeldingen zijn nog steeds duidelijk te onderscheiden.

Jan van Bondolf’s ontwerp is in de stijl van de toenmalige Frans-Vlaamse school, met levendige, realistische figuren op iets groter dan menselijk formaat op een rustige achtergrond. De figuren stralen veel energie uit en zijn zeer indrukwekkend, mede door het formaat van het tapijt. Voor zijn tijd is het ontwerp redelijk vooruitstrevend, wat bijvoorbeeld te zien is aan de Vierde Ruiter van de Apocalyps, de Dood. Deze is afgebeeld als een lijk in sterke mate van ontbinding, hetgeen Engelse invloed verraadt, in tegenstelling tot de Franse gewoonte om de Dood als een gewone ruiter af te beelden.

La Grande Prostituée sur les eaux - Wandtapijt van de Apocalyps - Handwerkwereld

La Grande Prostituée sur les eaux, afbeelding uit het vijfde deel van het kleed – foto Jean-Pierre Dalbéra.

Een wonder dat het tapijt nog bestaat

De hertogen van Anjou hielden het tapijt ongeveer een eeuw in hun bezit. In 1480 vermaakte hertog René van Anjou het tapijt aan de Kathedraal van Angers, waar het verbleef tot de Franse Revolutie. Tijdens de Franse Revolutie plunderde men de kathedraal en knipte het tapijt in stukken geknipt. Het is toen voor allerlei doeleinden gebruikt: als vloerkleed, isolatiemateriaal in muren en om sinaasappelbomen tijdens de winter af te dekken om ze tegen de vorst te beschermen. Overigens werden in die tijd veel wandtapijten verbrand om het goud en zilver eruit terug te winnen en te gelde te maken.

De overgebleven 71 delen werden in 1848 ontdekt, hersteld en in 1870 aan de kathedraal teruggegeven en daar weer tentoongesteld. De omstandigheden in de kathedraal waren verre van ideaal en in 1954 bracht men het tapijt terug naar de originele verblijfplaats, het Château d’Angers. Het werd daar tentoongesteld in een speciale galerij, ontworpen door de architect Bernard Vitry. Aan het eind van de vorige eeuw is deze galerij verder verbeterd met professionele verlichting en klimaatbehandeling, zodat het wandtapijt nu onder ideale omstandigheden de toekomst met vertrouwen kan tegemoetzien.

Meer zien en lezen

Lees en zie hier hoe een wandtapijt wordt geweven.
37 afbeeldingen van het Tenture de l’Apocalypse.

La Bête de la Mer, het monster uit de zee - Wandtapijt van de Apocalyps - Handwerkwereld

La Bête de la Mer, het monster uit de zee – foto Kimon Berlin.




Aantal keren gelezen: 97488.

Deel dit artikel
FacebooktwitterredditpinterestlinkedintumblrmailFacebooktwitterredditpinterestlinkedintumblrmailby feather

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.